Dưới đây là bài đánh giá về cách nuôi dạy con tại Việt Nam dưới góc nhìn của một bà mẹ trẻ người Nga, đã sống tại Việt Nam hơn 10 năm, lấy chồng người Việt và cả gia đình đang an cư tại miền Nam.

Tôi là Tây 100% (sở dĩ tôi viết bằng tiếng Việt là do tôi có bằng đại học ngành Việt Nam học và hiện làm phiên dịch tại đây). Tôi có con 15 tháng tuổi và không ngừng ngạc nhiên vì sự khác biệt trong cách nuôi dạy trẻ em ở Việt Nam và quê hương tôi. Nếu bảo tôi nhận xét về cách nuôi con ở quê chồng, tôi có thể rút gọn trong một câu “mẹ Việt cái gì cũng sợ”.

Các mẹ cho con ra ngoài thì sợ bị mưa ướt rồi chắc chắn sẽ bệnh. Trong khi ở đất nước tôi, trẻ vẫn chơi với các bạn bình thường, gặp mưa thì tìm chỗ trú và bố mẹ cũng không mấy lo lắng khi con ướt mưa. Khi tôi hỏi “Sao nhiều mẹ sợ mưa vậy?” thì có người khẳng định “Mưa ở Việt Nam độc”… Vậy sao tôi ở đây lâu như thế, bị mưa ướt mấy chục lần vẫn chưa bị bệnh bao giờ?

Ảnh minh họa: Varvara

Nước cũng khiến các mẹ sợ. Khi còn ở quê thì ai cũng tắm nước lạnh và có thể nhiễm lạnh, tôi công nhận. Nhưng bây giờ ở thành phố tắm nước ấm rồi, sao phải kiêng ngay cả khi bệnh? Xưa nay em bé ở nước tôi được tắm vào buổi tối ngay trước khi đi ngủ, tắm khoảng 20-30 phút cho mệt và ngủ ngon, không ai bị bệnh cả. Tại sao phải sợ nước? Tôi vẫn tắm con như các mẹ Nga, sức khỏe của cháu trộm vía rất tốt! Ngay cả khi bé uống nước, bị đổ vào người, mẹ đẻ tôi nói: “Khoan thay áo, trời ấm mà, nó sẽ tự khô trên người nó”. Hồi nhỏ tôi cũng được nuôi như vậy, cho đến giờ, gần 30 tuổi, tôi rất ít ốm và phải dùng đến kháng sinh có mấy lần trong đời thôi (đều không liên quan với cảm cúm).Các mẹ Việt còn sợ gió. Có vấn đề gì với gió chứ? Tôi đi hóng gió chứ không sợ trúng gió, con tôi từ nhỏ cũng thế. Với lại làm gì có nhiều gió ở miền Nam khi quanh năm trời nóng, chỉ có tháng 12, tháng một trời hơi mát thôi (lúc đó mới tận hưởng gió được).

Chuyện đi lại của con cũng là nỗi lo của nhiều mẹ. Khi đi chơi với các bạn Việt Nam, tôi thấy lạ là cứ hễ con ngã là họ đỡ ngay. Còn khi đi chơi với các bạn cùng xứ, tôi thấy họ không bao giờ hướng tới con, trừ khi con ngã rất đau, khóc la không đứng lên được. Khi thấy con tôi chạy lon ton, các mẹ Việt Nam hết “ô, a” rồi nhắc “Coi chừng nó té, cẩn thận kẻo va!”.

Làm sao con đi vững được nếu mình cứ bao bọc nó mãi? Nghe nói trước đây ở quê, em bé nào cũng biết đi trước thôi nôi, sao bây giờ tôi thấy con người ta mười mấy tháng mà chưa biết đi và ai cũng thấy đó là bình thường. Không cho nó ngã sao nó tập đi được?

Vấn đề ăn uống, tôi thực sự không muốn đề cập nhưng mọi thứ cứ đập vào mắt. Tình hình hiện nay sẽ dẫn đến hậu quả nặng nề trong tương lai, nhưng đại đa số các mẹ dường như mù quáng, vẫn muốn lao xuống vực. Nhiều trẻ rõ béo, thế mà xung quanh ai cũng mừng. Nó sẽ gặp vấn đề sức khỏe (tim mạch, tiết tố, xương khớp) về sau và thử hỏi, lỗi tại ai? Gần một nửa số trẻ tiểu học ở Việt Nam bị thừa cân (theo khảo sát tại TP HCM), thế mà TV và báo chí tràn ngập “phương pháp cho trẻ ăn uống nhiều hơn”.

Con tôi mũm mĩm nhìn rất dễ thương (15 tháng nặng 12kg) nhưng bà ngoại nó nói: “Đến 2 tuổi còn được nhưng lớn hơn phải bớt mập không thì yếu sức khỏe đấy”. Tuy nhiên, nếu ai muốn con mũm mĩm như con tôi thì tôi xin bật mí vài “bí quyết”: Trẻ không chịu ăn thì thôi, để đến bữa sau vậy. Không ép, không dụ, không đi rong, không xem TV. Bắt con ngồi ghế cao, tuyệt đối không được ăn ngoài ghế hoặc xem hoạt hình. Không ăn thì thôi. Ăn không hết thì thôi. Thế này trẻ sẽ không chán ăn, không biếng ăn mà ăn rất ngon miệng.

Ban đầu tôi cũng suy nghĩ rất nhiều, phân tích và theo dõi phương pháp nuôi dạy trẻ của Việt Nam xem có gì hay để áp dụng. Thực sự, tôi thấy có nhiều điều hay trong cách dạy con của người Việt, chẳng hạn, dạy cho con ngoan, biết thương bố mẹ ông bà, cùng tham gia sự kiện của gia đình… nhưng riêng vấn đề rèn luyện sức khỏe của trẻ, đến bây giờ, tôi hầu như chỉ thấy tiêu cực mà thôi.

Ừ thì ở quê trẻ sống tự nhiên và khỏe mạnh nhưng cũng có nhiều gia đình bắt đầu bao bọc và “giữ kỹ” con vô cùng như ở thành phố. Kết quả là trẻ hết sốt lại viêm họng, hết viêm họng lại sốt. Yếu sức khỏe là vậy thì hầu như không có thuốc nào mà chữa. Nếu trẻ sợ gió thì đương nhiên khi gặp phải gió sẽ bị ốm, còn nếu không sợ gió ngay từ nhỏ thì sau này gặp gió đâu phải sợ nữa? Nước cũng vậy, việc bị ngã cũng vậy. Ngã biết đau, sau nay sẽ chạy cẩn thận.

Dù sao tôi cũng quen 2-3 gia đình trẻ Việt Nam sống khỏe, dám nghĩ dám làm, tích cực và ít sợ. Nhưng tiếc quá, chỉ có 2-3 gia đình thôi.

Tôi không muốn đề cập đến vấn đề giáo dục trẻ trong bài này, cuộc tranh cãi “Tây – Ta”, “tự lập – hiếu thảo” tiếp diễn mãi vẫn chưa có hồi kết. Chỉ nói ở đây một khái niệm là “viện dưỡng lão” mà ai cũng lấy làm ví dụ về “hậu quả” của việc dạy con độc lập ở các nước phương Tây. Nhiều người Việt nói rằng, cứ dạy con tự lập đi, để rồi khi già nó sẽ cho mình ra rìa! Có lẽ nhiều người đã hiểu hoàn toàn sai.

Như ở Nga – quê hương tôi, chuyện con cái đưa bố mẹ vào viện dưỡng lão khá hiếm. Thường bố mẹ già sống với con cái hay sống một mình vì chính họ thích vậy chứ không phải do con “hắt hủi”. Mẹ đẻ tôi còn phải thuyết phục ông ngoại một thời gian rất lâu, ông mới chịu sang ở gần mẹ nhưng phải mua căn hộ khác chứ không sống chung. Cho nên, bạn đừng vội nói rằng “dạy con tự lập rồi nó sẽ bỏ mình khi già”. Chuyện này dù có, nhưng ít và chủ yếu lại hay thấy ở các gia đình mà con cái được quá cưng chiều.

Tôi biết bài của mình sẽ bị phê bình ác liệt vì “xưa nay chúng tôi vẫn làm vậy, bạn xen vào làm gì”, nhưng tôi thấy tội nghiệp trẻ Việt Nam quá. Bố mẹ chúng cứ tưởng họ làm mọi thứ tốt nhất cho con mình, ai ngờ đó lại là làm hại: Gây áp lực cho nhau, giữ kỹ cho mệt cả mẹ lẫn bé, rồi khi con ốm thật thì lại cố truy tìm người có lỗi. Hỡi ơi, em bé nào cũng bị ốm, không ốm thì sao nó có thể có hệ miễn dịch được nhỉ?